Από την αρχή της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, η στήλη της εφημερίδας «Le Monde», «Les Décodeurs» («Οι Αποκωδικοποιητές») εντοπίζει τις κύριες ψευδείς πληροφορίες που κυκλοφορούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό το αβέβαιο, ανησυχητικό και τρομακτικό πλαίσιο ενός πολέμου που διεξάγεται σήμερα στην Ευρώπη ευνοεί, στην πραγματικότητα, τη διάδοση ψευδών ειδήσεων.

Ads

Ιδιαιτερότητα αυτής της σύγκρουσης: αυτές οι ειδήσεις είναι κυρίως οπτικές. Τις πρώτες πρωινές ώρες του πολέμου, τα -εξατομικευμένα ή κατασκευασμένα- βίντεο με βομβαρδισμούς του ρωσικού στρατού στο Κίεβο κατέκλυσαν το διαδίκτυο σε απευθείας σύνδεση. Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντιμίρ Ζελένσκι, ήταν, επίσης, στο στόχαστρο αυτής της παραπληροφόρησης, καθώς κατηγορήθηκε για διαφυγή από την ουκρανική πρωτεύουσα ή για μετάβαση στο μέτωπο στο Ντονμπάς.

Για να μην πέσετε στην παγίδα, σας προσφέρουμε ένα εργαλείο, ώστε να ελέγχετε τις δημοφιλέστερες («βάιραλ») εικόνες που αναμεταδίδονται στο διαδίκτυο, και να σας επιτρέπουν να βλέπετε πώς έχουν χρησιμοποιηθεί στον πληροφοριακό πόλεμο που διεξάγουν οι φιλο-Ουκρανοί και οι φιλο-Ρώσοι.

Περιπτώσεις fake news:

Η ψεύτικη φωτογραφία της «πρώτης Ουκρανής πιλότου μαχητικού»

Ads

Το πορτρέτο της «πρώτης γυναίκας πιλότου μαχητικού στην Ουκρανία», «η οποία πέθανε κατά τη μάχη», κυκλοφορεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ένα διπλό λάθος: η πρώτη πιλότος ουκρανικού μαχητικού ονομάζεται Ναντίγια Σαβτσένκο και ήταν ακόμα ζωντανή στις 7 Μαρτίου. Η γυναίκα στη φωτογραφία είναι η Olesya Vorobey, που βραβεύτηκε το 2016 σε διαγωνισμό ομορφιάς του Υπουργείου Άμυνας της Ουκρανίας.

image

Υπότιτλοι που δεν σχετίζονται με τη συνέντευξη

Μία συνέντευξη του Βλαντιμίρ Πούτιν στη ρωσική γλώσσα, στην οποία φαίνεται να αποκαλεί τους Γάλλους «ασβούς» που εξέλεξαν τον Εμανουέλ Μακρόν, είναι ιδιαιτέρως δημοφιλής («βάιραλ») στη Γαλλία. Αλλά αυτοί οι υπότιτλοι είναι παρωδία και δεν αντιστοιχούν στις λέξεις του Βλαντιμίρ Πούτιν. Μάλιστα, σε αυτήν την παρέμβαση του Ιουνίου του 2019, ο Ρώσος πρόεδρος επικρίνει την απειρία του Βολοντιμίρ Ζελένσκι ως πολιτικού.

Μία ψεύτικη υποστήριξη στον Εμανουέλ Μακρόν

Ένα στιγμιότυπο οθόνης ενός tweet του ψηφιακού σταθμού «BFM-TV» που διαβεβαίωσε ότι ο Βολοντιμίρ Ζελένσκι καλούσε τους Γάλλους να ψηφίσουν τον Εμανουέλ για τις προεδρικές εκλογές του 2022 αναμεταδόθηκε ευρέως στις αρχές Μαρτίου στα γαλλικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Πρόκειται στην πραγματικότητα για ένα μοντάζ που έγινε από ένα πραγματικό tweet του «BFM-TV» σχετικά με μία συνέντευξη Τύπου του Ουκρανού προέδρου, κατά τη διάρκεια της οποίας δεν ανεφέρθη ποτέ στις γαλλικές εκλογές.

Μία «καταιγίδα» στη Ρωσία

Ένα βίντεο που παρουσιάστηκε ως «οι πρώτοι βομβαρδισμοί στην Ουκρανία» προβλήθηκε περισσότερες από 10.000 φορές στο Facebook. Όπως επιβεβαίωσε το ειδησεογραφικό πρακτορείο «AFP», στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα βίντεο που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο TikTok τον Ιούνιο του 2021 κατά τη διάρκεια μιας έντονης καταιγίδας στην πόλη Βολσκ, στη δυτική Ρωσία.

image

Το «Μπάμπι Γιαρ» δεν καταστράφηκε

Την 1η Μαρτίου, ο Βολοντιμίρ Ζελένσκι κατηγόρησε τη Ρωσία για το βομβαρδισμό του ιστορικού μνημείου «Μπάμπι Γιαρ», όπου εκτελέστηκαν 33.000 Ουκρανοί Εβραίοι το 1941. Ορισμένοι χρήστες του διαδικτύου ισχυρίζονται ότι καταστράφηκε. Αλλά οι βομβαρδισμοί είχαν ως στόχο τον κοντινό ουκρανικό τηλεοπτικό σταθμό και το ίδιο το πάρκο είναι άθικτο, σημείωσαν αρκετοί διεθνείς δημοσιογράφοι επιτόπου, όπως το πρακτορείο «Agence France-Presse» («AFP») και η εφημερίδα «Le Monde».

Συλλαλητήριο για το κλίμα στη Βιέννη

Σύμφωνα με αρκετούς χρήστες του διαδικτύου, ουκρανικά ΜΜΕ χειραγωγούν την κοινή γνώμη με ψεύτικους θανάτους. Αναμεταδίδουν ρεπορτάζ που δείχνει άτομα τυλιγμένα σε ένα σάβανο, ένα εκ των οποίων σηκώνεται. Ωστόσο, αυτή η σκηνή δεν έχει καμία σχέση με την Ουκρανία: πρόκειται για μία διοργάνωση διαδηλωτών κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη, στη Βιέννη, στις αρχές Φεβρουαρίου του 2022, όπως είχε επαληθεύσει το «AFP».

image

Πύραυλοι με στόχο το Ισραήλ

Λίγο μετά την έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία, ένα βίντεο με ρωσικά  πυρά  κυκλοφόρησε ευρέως στο διαδίκτυο σε απευθείας σύνδεση. Αυτό το βίντεο δείχνει, στην πραγματικότητα, δοκιμές πυραύλων από τη Γάζα προς το Ισραήλ, το Μάιο του 2021.

Ένα στιγμιότυπο οθόνης του 2015 στο Ντονμπάς

Μια φωτογραφία που μεταδόθηκε στην αρχή της ρωσικής εισβολής δείχνει «τη σημερινή καταστροφή στην Ουκρανία». Ληφθείσα στην Ουκρανία από το γαλλικό ειδησεογραφικό πρακτορείο «Agence France-Presse» («AFP») στο Nikichino στην περιοχή του Ντονμπάς, στην πραγματικότητα χρονολογείται από τις 11 Μαρτίου 2015, στην αρχή του πολέμου στην ανατολική Ουκρανία, όταν κάποιοι χωρικοί διαπίστωσαν τη ζημιά μετά από μήνες μάχης μεταξύ του ουκρανικού στρατού και των φιλορωσικών αυτονομιστών.

image

Η φάρσα με έναν άνθρωπο που πέθανε δύο φορές

Στιγμιότυπα οθόνης που αποδίδονται στο CNN κυκλοφορούν, για να δείξουν ότι ο ίδιος άνθρωπος, ο Bernie Gores, φέρεται να έχει ανακοινωθεί ως νεκρός στην Ουκρανία και το Αφγανιστάν. Πρόκειται για φάρσα: αυτοί οι λογαριασμοί δεν σχετίζονται με το CNN και η φωτογραφία δείχνει τον youtuber Jordie Jordan. Αυτή κυκλοφορεί από την έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού (Λίβανος) το 2020.

image

Μία ψευδής είδηση ως προς τη Γαλλική Λεγεώνα των Ξένων

Ειδησεογραφικοί λογαριασμοί στο Twitter ανακοίνωσαν ότι οι Ουκρανοί που είναι μέλη της Γαλλικής Λεγεώνας των Ξένων είχαν την άδεια να φτάσουν στη χώρα τους με το στρατιωτικό εξοπλισμό τους. Πληροφορίες που διέψευσε ο γαλλικός στρατός. Παρόλα αυτά, 14 λεγεωνάριοι που προορίζονταν για τα ουκρανικά σύνορα αναχαιτίστηκαν στη Γαλλία.

image

Μία Παλαιστίνια το 2012

Τρεις φωτογραφίες δείχνουν ένα 8χρονο κορίτσι, που παρουσιάστηκε ως Ουκρανή, να απειλεί έναν ένοπλο στρατιώτη. Πρόκειται στην πραγματικότητα για την Αχέντ Ταμίμι, μία νεαρή Παλαιστίνια, που βιντεοσκοπήθηκε το 2012 στη Δυτική Όχθη.

image

Προσθήκη σβάστικας

Μία εικόνα που δείχνει τον Πρόεδρο Βολοντιμίρ Ζελένσκι να φορά στολή ποδοσφαίρου με μία σβάστικα, μεταδόθηκε στο διαδίκτυο, αλλά πρόκειται για φωτομοντάζ. Η φωτογραφία δημοσιεύθηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τον ίδιο τον Ζελένσκι στις 8 Ιουνίου 2021. Η φανέλα δεν είχε καμία σβάστικα.

image

Μία τηλεοπτική σειρά του 2016

Χρήστες του διαδικτύου έχουν κυκλοφόρησαν ένα απόσπασμα ταινίας, στο οποίο ο Βολοντιμίρ Ζελένσκι φαίνεται να αρπάζει δύο πολυβόλα και να πυροβολεί εναντίον μάλλον βουλευτών εντός ενός Κοινοβουλίου. Αυτό δεν είναι ένα σποτ που έγινε κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας το 2019, αλλά ένα απόσπασμα της τηλεοπτικής σειράς «Servant of the People» (2016), στην οποία πρωταγωνιστούσε πριν γίνει πολιτικός.

Ο Ζελένσκι στο μέτωπο το 2020

Υποστηρικτές του Βολοντιμίρ Ζελένσκι αναμετέδωσαν φωτογραφίες του στο μέτωπο, σαν να συμμετείχε στο σημερινό πόλεμο. Ωστόσο, αυτές ελήφθησαν πολύ πριν από τη ρωσική εισβολή, το Φεβρουάριο του 2021, κατά τη διάρκεια επίσκεψης με δυτικούς διπλωμάτες στις φιλορωσικές αυτονομιστικές περιοχές στην ανατολική Ουκρανία.

image

Η ψεύτικη φυγή του Ζελένσκι

Μία φήμη κυκλοφόρησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στις 26 Φεβρουαρίου ως προς την υποτιθέμενη φυγή του Βολοντιμίρ Ζελένσκι από το Κίεβο. Αλλά ο Ουκρανός πρόεδρος το διέψευσε, βιντεοσκοπούμενος επανειλημμένα στους δρόμους της πρωτεύουσας. Φωτογραφήθηκε, επίσης, από ένα φωτογράφο της εφημερίδας «Le Monde» στην κατοικία του στο Κίεβο, στις 3 Μαρτίου.

Ένα απόσπασμα από το βιντεοπαιχνίδι «War Thunder»

Το υποτιθέμενο ότι τεκμηριώνει τη σοβαρότητα της ρωσικής στρατιωτικής επέμβασης βίντεο, στην πραγματικότητα είναι από ένα απόσπασμα ενός βιντεοπαιχνιδιού, του «War Thunder», που δημοσιεύθηκε στο YouTube το Δεκέμβριο του 2021.

Μια παλιά συντριβή του 1993

Το ανεξάρτητο μέσο ενημέρωσης «The Kyiv Post» δημοσίευσε στις 24 Φεβρουαρίου μια φωτογραφία ενός αεροπλάνου που καταρρίφθηκε από την ουκρανική Πολεμική Αεροπορία, με αυτή τη λεζάντα: «Το έκτο που καταρρίφθηκε, δόξα στους ήρωες!». Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μία εικόνα που δείχνει τη σύγκρουση μεταξύ δύο ρωσικών MiG-29 αεροσκαφών στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1993, όπως φαίνεται στο βίντεο.

Τρισδιάστατα κινούμενα σχέδια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου

Αυτές οι εικόνες παρουσιάστηκαν λανθασμένα ως προερχόμενες από τη σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Ωστόσο, ίχνη τους μπορούν να βρεθούν στο διαδίκτυο αρκετούς μήνες πριν από τη σύγκρουση. Το βίντεο δημοσιεύτηκε στο TikTok στις 2 Οκτωβρίου 2021 από «κάποιον που ασχολείται με τρισδιάστατα κινούμενα σχέδια». Πρόκειται για ειδικά εφέ που απεικονίζουν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

image

Μία έκρηξη αερίου του 2018

Στις 24 Φεβρουαρίου, ένας ρωσικός βομβαρδισμός στην πόλη Τσουχουίβ (ανατολική Ουκρανία) κατέστρεψε ένα κτίριο. Αρκετοί σχολιαστές αμφισβήτησαν αυτήν την πληροφορία, αν και τεκμηριωμένη από δημοσιογράφους, λέγοντας ότι το κτίριο αυτό είχε ήδη καταστραφεί το 2018. Ωστόσο, το συγχέουν με μία έκρηξη αερίου που συνέβη το 2018 στη ρωσική πόλη Μαγκνιτογκόρσκ.

Κινητά κρεματόρια του 2013

Βρετανικά ΜΜΕ μετέδωσαν πληροφορία ότι ο ρωσικός στρατός κατέφυγε σε κινητά κρεματόρια. Αλλά το βρετανικό Υπουργείο Άμυνας, στο οποίο αποδίδεται αυτός ο ισχυρισμός, εκμυστηρεύθηκε ότι δεν ήταν βέβαιο πως αυτά αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της σύγκρουσης. Επιπλέον, οι εικόνες που απεικονίζουν αυτή τη φήμη, χρονολογούνται από το 2013.

Ένα ναζιστικό χακάρισμα του 2019

Ένα βίντεο ενός εμπορικού κέντρου στο Κίεβο που εμφανίζει μια ναζιστική σημαία επανεμφανίστηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μετά τη ρωσική εισβολή. Γυρίστηκε στην πραγματικότητα το 2019 στο εμπορικό κέντρο Gorodok στην ουκρανική πρωτεύουσα και το εμπορικό κέντρο είχε δηλωθεί τότε θύμα χακαρίσματος.

image

Μία συντριβή στη Λιβύη το 2011

Ένα αεροπλάνο, στόχος ενός πυραύλου συνετρίβη σε έναν αγρό. Αυτό το δημοφιλές («βάιραλ») βίντεο, που κυκλοφόρησε, για να εκθειάσει την ουκρανική ισχύ κρούσης, δείχνει στην πραγματικότητα τη συντριβή ενός αεροπλάνου το 2011, κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Λιβύη.

Μία άσκηση ελεύθερης πτώσης, του 2014

Αυτό το βίντεο που κυκλοφόρησε στις 24 Φεβρουαρίου, την πρώτη ημέρα του πολέμου, φαίνεται να δείχνει Ρώσους αλεξιπτωτιστές να παίρνουν τον έλεγχο του Χάρκοβο, για ορισμένους, ή το αεροδρόμιο του Κιέβου, για άλλους. Πρόκειται για μια ρωσική στρατιωτική άσκηση που πραγματοποιήθηκε κοντά στο Ροστόβ-ον-Ντον το 2014.

image

Μία ψεύτικη κορδέλα του CNN

«Ο Πούτιν αναβάλλει την εισβολή στην Ουκρανία έως ότου ο Μπάιντεν στείλει όπλα στην Ουκρανία, προκειμένου να τα καταλάβει», διαβάζουμε, στα αγγλικά, σε μία κορδέλα στο κάτω μέρος ενός υποτιθέμενου στιγμιότυπου οθόνης του σταθμού «CNN». Εάν η εικόνα είναι αυθεντική, χρονολογείται από το 2017 και η αρχική κορδέλα τροποποιήθηκε, για να συσχετιστεί με τον πόλεμο στην Ουκρανία.

image

Ένα ρωσικό του 2020

«Η ζωή στην Ουκρανία αυτήν τη στιγμή». Αυτή είναι η λεζάντα, στα αγγλικά, που συνοδεύει τη φωτογραφία μιας γυναίκας που φέρει ένα τουφέκι AK-47 σε ένα λεωφορείο. Αλλά αυτή η εικόνα χρονολογείται από το Μάρτιο του 2020 και παρουσιάζει μία Ρωσίδα χρήστη του Instagram με ψεύτικο όπλο.

image

Ψεύτικοι λογαριασμοί του ουκρανικού στρατού

Λογαριασμοί Twitter που παρουσιάστηκαν ως ανήκοντες στον ουκρανικό στρατό εμφανίστηκαν το Φεβρουάριο, αλλά πρόκειται για ψεύτικους λογαριασμούς, των οποίων οι πληροφορίες είναι αμφισβητήσιμες. Ο επίσημος λογαριασμός του ουκρανικού στρατού είναι @ArmedForcesUkr.

image

Προσθήκη μηχανήματος εργοταξίου στην εικόνα

Στις 17 Φεβρουαρίου, ένα νηπιαγωγείο στα σύνορα του Ντονμπάς χτυπήθηκε από οβίδα. Έγινε φωτομοντάζ, προσθέτοντας έναν φορτωτή εκσκαφέα στην αρχική εικόνα, για να φανεί ότι η τρύπα στην πρόσοψη σχετίζεται με χώρο κατεδάφισης.

image

Ένα παραποιημένο πολεμικό βίντεο

Ο πρώτος ρωσικός κρατικός ραδιοτηλεοπτικός σταθμός «Pervi Kanal» μετέδωσε ένα βίντεο από μάχες γύρω από μια δεξαμενή χλωρίου, αποδίδοντας στον ουκρανικό στρατό την επιθυμία να την ανατινάξει. Αλλά ο θόρυβος έκρηξης φωνητικά προστέθηκε τεχνητά στο βίντεο.

image

Ένα ψεύτικο εξώφυλλο του «Time»

Ένα υποτιθέμενο εξώφυλλο του διάσημου αμερικανικού περιοδικού που συνδέει τον Πούτιν με τον Χίτλερ, για να καταγγείλει τον πόλεμο στην Ουκρανία, κυκλοφορεί ευρέως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αλλά δεν αντιστοιχεί σε μια πραγματική δημοσίευση: είναι απλώς ένα μοντάζ ενός γραφίστα στο Twitter.

image

Μία έκρηξη στην Κίνα το 2015

Αυτό το βίντεο μεταδόθηκε, για να απεικονίσει μια πυρκαγιά που ξεκίνησε από μια ρωσική αεροπορική επιδρομή, με στόχο το εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Λουχάνσκ στο Ντονμπάς. Πρόκειται, στην πραγματικότητα, για εικόνες μιας διπλής έκρηξης που σημειώθηκε το 2015 σε μια αποθήκη στο Τιαντζίν της Κίνας.

Παρερμηνεία αποχαιρετισμών

Οι εικόνες ενός πατέρα που αγκαλιάζει την κόρη του έχουν προβληθεί εκατομμύρια φορές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αλλά η σκηνή, που γυρίστηκε στις 21 Φεβρουαρίου κατά την εκκένωση αμάχων από φιλορωσική περιοχή, προηγείται της εισβολής στην Ουκρανία.

image

Μια αεροπορική παρέλαση του 2020

Ένα ευρέως διαδεδομένο βίντεο φαίνεται να δείχνει ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη που πετούν πάνω από κτίρια της ουκρανικής πρωτεύουσας, του Κιέβου. Στην πραγματικότητα, αυτό το βίντεο γυρίστηκε στις 5 Απριλίου 2020 στη Ρωσία, στο Tushino (στα περίχωρα της Μόσχας), κατά τη διάρκεια της πρόβας μιας στρατιωτικής παρέλασης.

image

Ένας θρυλικός πιλότος

Ένας Ουκρανός πιλότος με το παρατσούκλι «φάντασμα του Κιέβου» πιστεύεται ότι κατέρριψε μόνος του έξι ρωσικά αεροσκάφη. Δεν υπάρχουν στοιχεία για την ύπαρξή του και οι πολλές φωτογραφίες και βίντεο που σχετίζονται με αυτόν είναι μοντάζ ή αναχρονισμοί.

image

Πηγή: Le Monde