Το in gr αναδημοσίευσε τις προάλλες μια ανταπόκριση μου από το Κίεβο τριάντα χρόνια πριν, τις  κρίσιμες ημέρες της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας το 1991. «ΤΟ ΒΗΜΑ και ο Στέλιος Κούλογλου, βρίσκονταν εκεί », γράφει το in.gr, παραθέτοντας αποσπάσματα από το ρεπορτάζ που είχα στείλει και είχε τίτλο Ουκρανία: Όταν η Σοβιετική Ένωση έχανε το «κεφάλι» της.
 
Για να διευκολύνω την ανάγνωση σήμερα, το ερώτημα ήταν τότε αν πρόεδρος της Ρωσίας Μπόρις Γέλτσιν θα προβάλλει εμπόδια στην ανεξαρτοποίηση της Ουκρανίας. Ακολουθεί το κείμενο της ανταπόκρισης:
 
«Την ώρα που ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας Βίτολντ Φόκιν, μας παραχωρούσε συνέντευξη, το περασμένο Σάββατο, μια ημέρα πριν από το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Ουκρανίας, ένας από τους συνεργάτες του μπήκε μέσα στο γραφείο και του έδωσε να διαβάσει ένα σημείωμα.
 
“Είναι ο Μπόρις Γέλτσιν στο τηλέφωνο”, είπε ο κ. Φόκιν και σηκώθηκε πηγαίνοντας στην άλλη άκρη του τεράστιου γραφείου του. (…)
 
“Αυτό που μου ανακοινώνετε, Μπόρις Νικολάγεβιτς, είναι πολύ ευχάριστο νέο…Ωραία, μιλήστε και με τον κ. Μπους και τα ξαναλέμε”.
 
Την επομένη του δημοψηφίσματος, στο οποίο 9 στους 10 κάτοικους της Ουκρανίας ετάχθησαν υπέρ της ανεξαρτησίας, η Ρωσία του Γέλτσιν δήλωνε ότι θα αναγνωρίσει την ανεξάρτητη Ουκρανία και θα συνάψει διπλωματικές σχέσεις μαζί της.
 
Τότε καταλάβαμε:  ο αμερικανός πρόεδρος με το τηλεφώνημα του Σαββάτου πρέπει να συμφώνησε με την απόφαση της Ρωσίας να αναγνωρίσει την Ουκρανία, δίνοντας έτσι τη χαριστική βολή σε ό,τι είχε απομείνει από τη βαριά άρρωστη Σοβιετική Ένωση.
 
Η ύστατη προσπάθεια του Γκορμπατσώφ
 
Μερικές ώρες πριν από την έναρξη της ψηφοφορίας, ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ έκανε από την πλευρά του την ύστατη απόπειρα να αποφευχθεί το μοιραίο.
 
Αφού είχε κι αυτός συνομιλήσει επί 45 περίπου λεπτά με τον Αμερικανό ομόλογό του, εκφράζοντας τη “βαθιά ανησυχία του” για τις πληροφορίες που έφερναν τις ΗΠΑ να αναγνωρίζουν την ανεξάρτητη Ουκρανία, καλούσε εμμέσως τους ψηφοφόρους να ψηφίσουν κατά της ανεξαρτησίας, γιατί κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε «με καταστροφή όχι μόνο για την ΕΣΣΔ, αλλά για την Ευρώπη και την ανθρωπότητα ολόκληρη».
 
Όπως ο Λένιν δήλωνε ότι “αν χάσουμε την Ουκρανία είναι σαν να χάνουμε το κεφάλι μας”, έτσι και ο Γκορμπατσώφ δήλωνε επανειλημμένως τον τελευταίο καιρό ότι “δεν μπορεί να υπάρξει νέα Σοβιετική Ένωση χωρίς την Ουκρανία”, τη δεύτερη πλουσιότερη δημοκρατία που, εκτός από τα 52 εκατ. κατοίκους της, αποτελεί τη γέφυρα της Ρωσίας προς την Ευρώπη.
 
Δυστυχώς, όμως, για τον σοβιετικό πρόεδρο, οι ψηφοφόροι που ρωτήθηκαν την Κυριακή έξω από τα εκλογικά κέντρα θεωρούσαν τις δηλώσεις Γκορμπατσώφ ως “μια ακόμη απόδειξη του ρωσικού ηγεμονισμού”.
 
Και οι 6 υποψήφιοι στις προεδρικές εκλογές, οι οποίες διεξάγονταν την ίδια ημέρα, δήλωναν σε όλους τους τόνους ότι δεν πρόκειται να υπογράψουν τη “νέα συνθήκη” για τη νέα συνομοσπονδία, την “Ένωση Κυρίαρχων Κρατών”, όπως θέλει να ονομάσει ο σοβιετικός πρόεδρος τη χώρα του αφαιρώντας της το…σήμα κατατεθέν: το σοβιετικό και σοσιαλιστικό».
 
Διαβάστε επίσης: Η μεγάλη απάτη: Το ιστορικό παρασκήνιο πίσω από την κρίση στην Ουκρανία
 
Αυτή ήταν η ανταπόκριση. Τριάντα χρόνια μετά, η πρόβλεψη του Γκορμπατσόφ για τις καταστροφικές συνέπειες που θα είχε η ρωσο-ουκρανική διένεξη «για την Ευρώπη και την ανθρωπότητα ολόκληρη» αποδεικνύεται εξαιρετικά διορατική.
 
Μοιάζει να πέρασε καιρός από τότε, αλλά 30 χρόνια είναι ασήμαντο ιστορικό μέγεθος, μια παράγραφος στα βιβλία ιστορίας.  Στο βιβλίο μου «Μια φορά και έναν καιρό ήταν μία Σοβιετική Ενωση », στο κεφάλαιο για την ανεξαρτοποίηση της  Ουκρανίας γράφω για το πρόβλημα της Κριμαίας και την αναπόφευκτη σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας.
 
Το 1954, όταν κανείς δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι η Σοβιετική Ενωση θα διαλυθεί, η σοβιετική δημοκρατία της Ρωσίας έδωσε την Κριμαία  δώρο στη σοβιετική δημοκρατία της Ουκρανίας. Ηταν μια απλή διοικητική αλλαγή στα πλαίσια του σοβιετικού κράτους.  Αλλά μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, για όλους όσους παρακολουθούσαμε από κοντά τις εξελίξεις ήταν φανερό ότι κάποια στιγμή η κρίση στις ρωσο-ουκρανικές σχέσεις θα ξεσπούσε με βίαιο τρόπο. Aκολουθεί το σχετικό απόσπασμα από το βιβλίο:
 
Διαβάστε επίσης: Πώς οι ΗΠΑ δημιούργησαν τον Πούτιν
 
«H Κριμαία είναι μία εύφορη περιοχή δυόμιση περίπου εκατομμυρίων κατοίκων, Ρώσων στην πλειοψηφία τους, που αποτελεί παραδοσιακό ρώσικο θέρετρο και οι Ρώσοι έχουν πολεμήσει αιώνες πριν για να την κατακτήσουν. Με την Ουκρανία να στρέφεται προς τη Δύση, οι Ρώσοι θέλουν να την πάρουν πίσω κάτι φυσικά το οποίο αρνούνται οι Oυκρανοί.
 
Το χειρότερο είναι ότι δεν υπάρχει καμιά αντικειμενική βάση, διεθνείς κανόνες, ιστορικά προηγούμενα η κάποια τελοσπάντων κοινώς αποδεκτή διαδικασία ώστε να λυθεί το πρόβλημα.  Οι Ρώσοι έχουν δίκιο που θέλουν την Κριμαία τους πίσω όπως επίσης και οι Ουκρανοί που έγινε δικιά τους και δεν τη δίνουν.
 
Η προσφυγή  στην ιστορία δε λύνει κανένα πρόβλημα. «Αν εσείς επειδή είχατε παλιά την Κριμαία πρέπει να την πάρετε τώρα πίσω», λένε οι Ουκρανοί, «τότε κι εμείς θα πρέπει να πάρουμε τη Μόσχα, επειδή είχε ιδρυθεί από τον πρίγκιπα του Κιέβου». Η πρόσφατη ιστορική πείρα (ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία) έχει δείξει ότι οι ιστορικοί καλούνται εις μάτην  να διευθετήσουν συνοριακές διαφορές, λίγο πριν αναλάβουν να τις επιλύσουν οι στρατηγοί:  δυστυχώς μόνο o συσχετισμός δυνάμεων ή ο πόλεμος μπορεί να δώσει λύσεις από τη στιγμή που αρχίζουν να τίθενται παρόμοια προβλήματα…
 
.. η έγκυρη εφημερίδα της Μόσχας Νιεζαμισίβαγια Γκαζέτα δημοσίευσε στην πρώτη σελίδα της ένα σκίτσο με τα σύνορα της Ρωσίας με την Ουκρανία ,τα οποία χωρίζει μία βόμβα».
 
ΥΓ Το βιβλίο «Μια φορά και έναν καιρό ήταν μία Σοβιετική Ένωση», φωτίζει πολλές πλευρές των σημερινών συγκρούσεων στην άλλοτε «μεγάλη πατρίδα του Σοσιαλισμού». Διατίθεται δωρεάν στους νέους συνδρομητές του Tvxs. Οι αυξημένες απαιτήσεις για τη δημοσιογραφική  κάλυψη του πολέμου στην Ουκρανία και τις συγκλονιστικές επιπτώσεις του στην Ευρώπη και τη χώρα μας,  κάνουν ακόμη πιο επίκαιρη την ενίσχυση της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας.

Έγραψαν για το βιβλίο:
 
«Το βιβλίο “Μία φορά και έναν καιρό ήταν μία Σοβιετική Ένωση” αναζητά τα νήματα που συνδέουν το αβέβαιο μέλλον της Ρωσίας με το ταραχώδες παρελθόν της και διηγείται μια συναρπαστική ιστορία». (TLS – The Times Literary Supplement).
 
«Μία λαμπρή συμβολή στην κατανόηση της κατάρρευσης… Θυμίζει το συγκλονιστικό ρεπορτάζ του Τζον Ριντ “Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο”». (Λ. Κύρκος – Αυγή)
 
«Η ιστορία της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης όπως δε φαίνεται στα δελτία ειδήσεων και δε γράφεται στις εφημερίδες». (Βήμα)
 
«Υπεύθυνο και πολύ καλογραμμένο». (Φ. Βασιλακάκη – Ελευθεροτυπία)
 
«Εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο… Φυσικός αυτουργός ο δημοσιογράφος Στέλιος Κούλογλου και η μοναδική πένα του». (Status)
 
«Γραφή διεισδυτική και αναλυτική… Ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα». (Αντί)
 
«Δημοσιογραφικό μυθιστόρημα γραμμένο με συναρπαστικό τρόπο. Μια από τις πιο πλήρεις και ενημερωτικές ζωντανές μαρτυρίες των τελευταίων χρόνων… Ένα από τα πιο αξιόλογα του είδους σε διεθνές επίπεδο». (Π. Βασιλόπουλος –  Οικονομικός Ταχυδρόμος)