Ενώ τη Δευτέρα 4 Οκτωβρίου το Facebook γνώρισε το μεγαλύτερο blackout στην ιστορία του, την ίδια ώρα ο κολοσσός των κοινωνικών δικτύων δέχεται μεγαλύτερο πλήγμα: Τις αποκαλύψεις τη 37χρονης πρώην υπαλλήλου της εταιρείας, Φράνσις Χόγκεν, σύμφωνα με τις οποίες το Facebook φροντίζει να παραπληροφορεί και να ενθαρρύνει τη ρητορική μίσους, ακόμα και να αξιοποιείται από καθεστώτα για διάπραξη γενοκτονιών, προκειμένου να μεγιστοποιεί τα κέρδη του από τα 2.8 δισ. χρήστες του.

Η Χόγκεν, είχε προσληφθεί το 2019 από το Facebook για τη θέση της διευθύντριας παραγωγής και εργάστηκε για σχεδόν δύο χρόνια στην ομάδα αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης των πολιτών στο κοινωνικό δίκτυο, πριν φύγει τον Μάιο του 2021, αποκτώντας πρόσβαση σε χλιάδες ευαίσθητα εσωτερικά έγγραφα του μεγαλύτερου κοινωνικού δίκτου του κόσμου.

Γρήγορα, αντιλήφθηκε ότι η εταιρεία έβαζε επανειλημμένα τα δικά της συμφέροντα πρώτα και όχι του κόσμου γι’ αυτό φρόντισε να συγκεντρώσει μεθοδικά έγγραφα που αποκάλυπταν ότι η εταιρεία γνώριζε για τις βλάβες που προκαλούσε στις κοινωνίες.

Την άνοιξη του 2021, ήρθε σε επαφή με τον John Tye, τον ιδρυτή του Whistleblower Aid, μιας ΜΚΟ που εκπροσωπεί άτομα που επιδιώκουν να αποκαλύψουν πιθανές παραβάσεις. Ωστόσο, για μήνες, κατά την επικοινωνία της με την ΜΚΟ, χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο “Σον”, ζητώντας νομική προστασία και έναν τρόπο για τη δημοσιοποίηση των εμπιστευτικών πληροφοριών.  

Τελικά, τον Σεπτέμβριο του 2021, το πρώην στέλεχος έδωσε έγγραφα και έρευνες της πρώην εταιρείας της, που κρατούσε επτασφράγιστο μυστικό, στην The Wall Street Journal. Η ίδια η Χάουγκεν αποκάλυψε για πρώτη φορά σε τηλεοπτική συνέντευξη στην εκπομπή «60 Minutes», πως η πλατφόρμα των social media «πρόδωσε τη δημοκρατία». 

Τα απόρρητα έγγραφα και η προώθηση του μίσους

«Η αποστολή του Facebook είναι να συνδέσει ανθρώπους σε όλο τον κόσμο», δήλωσε η Χόγκεν στην εκπομπή. «Όταν έχεις ένα σύστημα που γνωρίζεις ότι μπορεί να διεισδύσει η οργή, τότε είναι ευκολότερο να προκαλέσεις και οργή στους ανθρώπους. Και οι υπεύθυνοι λένε: «Πιο θυμωμένο, πιο πολωτικό, πιο διχαστικό περιεχόμενο, τότε σημαίνει και περισσότερα χρήματα». Το Facebook έχει δημιουργήσει ένα σύστημα κινήτρων που πολώνει τους ανθρώπους» λεέι η Χόγκεν στην εκπομπή.

Η Χογκεν είπε ότι το Facebook άλλαξε τον αλγόριθμό του το 2018 για να προωθήσει «αυτό που ονομάζει ουσιαστικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις» μέσω «βαθμολογιών με βάση την προσέλκυση των αναρτήσεων». Όπως εξήγησε, το περιεχόμενο που έχει περισσότερες αλληλεπιδράσεις (π.χ. αντιδράσεις, σχόλια και κοινοποιήσεις) λαμβάνει ευρύτερη διανομή.

Απο ορισμένες έρευνες που έκανε η ίδια η εταιρεία, διαπιστώθηκε ότι αναρτήσεις με «θυμωμένο περιεχόμενο» είναι πιο πιθανό να έχουνε και μεγαλύτερη προσέλκυση, κάτι που φαίνεται να γνωρίζουν τόσοι οι παραγωγοί περιεχομένου όσο και τα πολιτικά κόμματα.

«Μία από τις πιο σοκαριστικές πληροφορίες που έφερα από το Facebook και πιστεύω ότι είναι απαραίτητη για την αποκάλυψη αυτή είναι ότι αναφέρθηκαν και αντιδράσεις πολιτικών κομμάτων προς το Facebook, σύμφωνα με την έρευνα του, λέγοντας τα ίδια ότι γνωρίζουμε ότι αλλάξατε τον τρόπο επιλογής του περιεχομένου που δημοσιεύεται στη home feed», είπε η 37χρονη ειδική. «Και τώρα αν δεν δημοσιεύσουμε θυμωμένο, απεχθές, πολωτικό, διχαστικό περιεχόμενο, [τότε] θα δεν θα ακουγόμαστε, [δηλαδή] δεν κερδίζουμε τίποτα. Και δεν μας αρέσει αυτό. Ξέρουμε ότι στους ψηφοφόρους μας δεν αρέσει αυτό. Αλλά αν δεν κάνουμε αυτές τις ιστορίες, δεν θα διανέμεται [το περιεχόμενό μας]. […] Και αν δεν το κάνουμε χάνουμε κίνηση [χρηστών] και προσέλκυση, θα χάσουμε τη δουλειά μας».

Οι υπηρεσίες που προσέφερε η εταιρεία φάνηκαν εξαιρετικά χρήσιμες και σε αδίστακτα καθεστώτα, όπως εκείνο της Μιανμάρ. Όπως ανέφερε η Χόγκεν στη συνέντευξή της, το καθεστώς της Μιανμάρ χρησιμοποίησε το facebook για την επίτευξη της γενοκτονίας των Ροχίνγκια το 2016.

Ενώ η διευθύντρια επικοινωνίας του Facebook Lena Pietsch αναφέρει ότι η εταιρεία της συνεργάζεται με 80 ανεξάρτητους φορείς για τη διασταύρωση γεγονότων (fact-checking) σε 60 γλώσσες και ότι έχει ανάλογα συστήματα ασφαλείας, η Χόγκεν υποστηρίζει ότι η εταιρεία όχι μόνο δεν προσφέρει τα ίδια συστήματα ασφαλείας για κάθε γλώσσα και σε όλες τις χώρες, αλλά δεν υπάρχει και ανεξάρτητος φορέας που να ελέγχει το Facebook.

«Η φιλοξενία μίσους ή επιβλαβούς περιεχομένου είναι κακή για την κοινότητά μας, κακή για τους διαφημιζόμενους και τελικά, κακή για την επιχείρησή μας», υποστήριξε η Pietsch. «Το κίνητρό μας είναι να παρέχουμε μια ασφαλή, θετική εμπειρία για τα δισεκατομμύρια άτομα που χρησιμοποιούν το Facebook. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο επενδύσαμε τόσο πολύ στην ασφάλεια». Σύμφωνα με έκθεση της εταιρείας, το Facebook αφαίρεσε χιλιάδες λογαριασμούς, σελίδες και ομάδες για παράβαση των κανόνων της για τη διάδοση παραπληροφόρησης που σχετίζεται με τον κορονοϊό ενώ ανέφερε ότι η κατάργηση περιεχομένου ρητορικής μίσους αυξήθηκε 15 φορές από τότε που η εταιρεία άρχισε να το αναφέρει.

Ωστόσο, σύμφωνα με την Χόγκεν το Facebook δεν λέει όλη την αλήθεια. «Δεν έχουμε ανεξάρτητους μηχανισμούς διαφάνειας που να μας επιτρέπουν να δούμε τι κάνει το Facebook εσωτερικά. Και έχουμε δει διάφορα γι΄αυτό, όπως η αναφορά εφαρμογής κανόνων της κοινότητας» στις οποίες μπορεί το Facebook «να επιλέγει μετρήσεις που είναι προς όφελός του». «Το αποτέλεσμα είναι ότι μπορούν να πουν ότι ελέγχουμε το 94% της ρητορικής μίσους και στη συνέχεια, εσωτερικά έγγραφα να αναφέρουν μόνο 3% έως 5%. Δεν ελέγχεται αυτό».

Επίσης, η εταιρεία δεν μπορεί να εγγυηθεί τον ίδιο βαθμό ασφάλειας για κάθε χώρα στην οποία διαστηριοποιείτα διότι, όπως αναφέρει η Χόγκεν, η εταιρεία βγάζει διαφορετικά χρήματα για κάθε χώρα στον κόσμο. «Κάθε φορά που το Facebook επεκτείνεται σε μια νέα γλώσσα, κοστίζει εξίσου, αν όχι περισσότερο, η δημιουργία των συστημάτων ασφαλείας για αυτήν τη γλώσσα. Κάθε νέα γλώσσα κοστίζει περισσότερα χρήματα και έτσι, δεν έχει νόημα για το Facebook να είναι ασφαλές σε πολλά από αυτά τα μέρη του κόσμου» τονίζει το πρώην στέλεχος της Facebook.

To Instagram προκαλεί αυτοκτονίες

Στις αποκαλύψεις συμπεριλαμβάνονται και σοκαριστικές πληροφορίες που έδωσε η Χόγκεν στην Wall Street Journal σχετικά με το Instagram, τη δωρεάν εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης που δίνει την δυνατότητα επεξεργασίας και κοινοποίησης φωτογραφιών και βίντεο στο διαδίκτυο.

Σύμφωνα με τις αποκαλύψεις αυτές, το Facebook γνώριζε ότι το Instagram -το οποίο έχει εξαγοράσει- επιδείνωνε τα ψυχολογικά ζητήματα των εφήβων σχετικά με το σώμα τους και ότι είχε «σύστημα δικαιοσύνης» δύο επιπέδων προκαλώντας προβλήματα στην ψυχική υγεία ειδικά των νέων κοριτσιών.

Όταν τον Μάρτιο του 2021 ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ κατέθετε ευρήματα σχετικής έρευνας του Facebook ενώπιον του αμερικανικού Κονγκρέσου, απέκρυψε τα αρνητικά συμπεράσματα -τα οποία δημοσίευσε η Wall Street Journal– ότι το 13 % των Βρετανών εφήβων χρηστών και το 6 % των Αμερικανών εφήβων που μελετήθηκαν και είχαν αυτοκτονικές σκέψεις αυτές είχαν προκληθεί λόγω της χρήσης του Instagram.

Η Χόγκεν ενώπιον του Κογκρέσου

Πριν από ένα μήνα, η Χόγκεν κατέθεσε τουλάχιστον οκτώ διαμαρτυρίες κατά της Facebook στην αμερικανική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, στις οποίες ισχυρίζεται ότι η εταιρεία αποκρύπτει έρευνες από τους επενδυτές και το κοινό σχετικά με τα προβλήματα που προκαλεί. Η Χόγκεν παρέδωσε τα στοιχεία αυτά στη Wall Street Journal ενώ έχει κληθεί να τα καταθέσει και ενώπιον της υποεπιτροπής της Γερουσίας για την προστασία των καταναλωτών, την ασφάλεια των προϊόντων και των data.

Στη κατάθεσή της, μέρος της οποίας έχει βγεί στη δημοσιότητα, η Χόγκεν χαρακτηρίζει τους πρώην εργοδότες της «μία από τις σοβαρότερες απειλές για τις ΗΠΑ που χρήζει επείγουσας αντιμετώπισης» και θα ζητήσει διαφάνεια στην λειτουργία του κολοσσού των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για την αποτελεσματικότερη ρυθμιστική πλαισίωση της λειτουργίας τους, την ώρα που η Facebook βρίσκεται αντιμέτωπη με μία από τις σοβαρότερες κρίσεις αξιοπιστίας την επομένη μίας πρωτοφανούς πολύωρης βλάβης που έθεσε τις πλατφόρμες της εκτός λειτουργίας.

«Το βασικό είναι ότι κανείς δεν μπορεί να καταλάβει τις καταστροφικές επιλογές της Facebοok καλύτερα από την Facebοok, διότι μόνο η Facebook μπορεί να δει κάτω από την κουκούλα», γράφει στο κείμενο της κατάθεσής της, όπως μεταδίδουν διεθνή πρακτορεία και αναμεταδίδει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων.

«Ένα κρίσιμο σημείο εκκίνησης για τη θέσπιση αποτελεσματικού ρυθμιστικού πλαισίου είναι η διαφάνεια […] Σε αυτήν την βάση μπορούμε θα θεσπίσουμε εύλογους κανόνες και στάνταρντ για να αντιμετωπίσουμε τις ζημίες των καταναλωτών, το παράνομο περιεχόμενο, την προστασία δεδομένων, τις πρακτικές κατά του ανταγωνισμού, τα αλγοριθμικά συστήματα και ακόμη περισσότερα», αναφέρεται στο κείμενο της κατάθεσης της Φράνσις Χόγκεν η οποία καταγγέλλει ότι ο κολοσσός κρατά τους αλγορίθμους και τις επιχειρήσεις του μυστικές.

Ως συμπέρασμα στη κατάθεσή της ενώπιον των Αμερικανών γερουσιαστών η Χόουγκεν τονίζει ότι τα στελέχη της Facebook συστηματικά επιλέγουν τα κέρδη έναντι της ασφάλειας. «Η ηγεσία της εταιρείας γνωρίζει τρόπους για να κάνει το Facebook και το Instagram ασφαλέστερα και δεν θα κάνουν τις αναγκαίες αλλαγές διότι έχουν θέσει τα τεράστια κέρδη τους πάνω από τους ανθρώπους. Δεν λογοδοτούν σε κανέναν».

«Όταν διαπιστώσαμε ότι οι καπνοπαραγωγοί απέκρυπταν τις βλάβες που προκαλούσαν, η κυβέρνηση ανέλαβε δράση. Όταν καταλάβαμε ότι τα αυτοκίνητα ήταν πιο ασφαλή με τις ζώνες ασφαλείας, η κυβέρνηση ανέλαβε δράση. Σας παρακαλώ να κάνετε το ίδιο για την Facebook», αναφέρει στους γερουσιαστές. «Η Facebook έχει γίνει μία εταιρεία 1.000 δισεκατομμυρίων δολαρίων παράγοντας κέρδη εις βάρος της δικής μας ασφάλειας, καθώς και της ασφάλειας των παιδιών μας…

Με πληροφορίες από CBS, Wall Street Journal, New York Times, Vox, ΑΠΕ-ΜΠΕ