Με την συμμετοχή ευρωβουλευτών, τοπικών παραγόντων και ειδικών πραγματοποιήθηκε η διαδικτυακή συζήτηση του tvxs.gr και του kozani.tv με θέμα τους σκοπούς προς τους οποίους σχεδιάζεται η απολιγνιτοποίηση της Δυτικής Μακεδονίας.

Ένα σχέδιο βίαιο, καθώς η κυβέρνηση ανήγγειλε το κλείσιμο όλων των λιγνιτικών μονάδων παραγωγής -πλην μιας- έως το 2023, την στιγμή, που ο στόχος που είχε τεθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο ήταν το 2030, και άλλα ευρωπαϊκά κράτη, όπως η Πολωνία, η Γερμανία και η Τσεχία έχουν ζητήσει -ή ετοιμάζονται να ζητήσουν- παρατάσεις αρκετών ετών μετά τον χρονικό αυτό ορίζοντα.

Η συζήτηση, την οποία παρακολούθησαν χιλιάδες θεατές, στόχευε να δώσει μια απάντηση: Πρόκειται για πράσινη ανάπτυξη ή για κοινωνικό πείραμα; Οι ομιλητές ανέδειξαν με τις εισηγήσεις τους ότι πρόκειται για ένα πολύ πιο σύνθετο ζήτημα, το οποίο πρέπει πράγματι να απαντηθεί, η απάντηση όμως θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας.

Δείτε όλη την εκδήλωση: 

Οι τοποθετήσεις των ομιλητών

«Η περιοχή ποτέ δεν είχε δίλημμα για το αν θα μπει στη μετά λιγνίτη εποχή. Το ερώτημα ήταν πάντα με ποιους όρους θα γινόταν αυτό. Επίσης σαφής ήταν κι ο χρονικός ορίζοντας. Όταν θα συνέβαινε σε όλη την Ευρώπη», δήλωσε η περιφερειακή σύμβουλος Δυτικής Μακεδονίας, Γεωργία Ζεμπιλιάδου, αφήνοντας αιχμές για «εξυπηρέτηση συμφερόντων στον χώρο της ενέργειας, που θα οδηγήσουν την χώρα σε 100% εξάρτηση από ένα εισαγόμενο καύσιμο, το φυσικό αέριο».

Οι συνέπειες για την περιφέρεια θα είναι καταστροφικές, όπως επισήμανε η ίδια, διερωτώμενη γιατί δεν υπάρχει σχεδιασμός έστω και την τελευταία στιγμή για αναβολή του κλεισίματος των μονάδων παραγωγής ενέργειας το 2023. «Το ΤΕΕ Δυτικής Μακεδονίας μιλούσε για απώλεια 2,5 δισ μέχρι το 2023 για τη περιφέρεια, δηλαδή περίπου το 40% του συνολικού ΑΕΠ, ενώ έκανε λόγο για απώλεια 25.000 θέσεων εργασίας». Η περιφέρεια, όπως εξήγησε η περιφερειακή σύμβουλος ήδη βιώνει τις απώλειες. Το 2020 το 25% του πληθυσμού ζούσε κάτω από το όριο της φτώχειας, με 10.000 χαμένες θέσεις εργασίας, το 70% των νέων να είναι άνεργοι. «Βλέπουμε μια κατάσταση σαν να είχε γίνει πόλεμος», δήλωσε.
 
Να δούμε συνολικά το ζήτημα της ηλεκτροπαραγωγής στην Ευρώπη, κάλεσε ο πρώην δήμαρχος Κοζάνης, Λευτέρης Ιωαννίδης, τοποθετώντας ως σημείο καμπής την υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Κιότο το 2007.
 
«Η ΕΕ πολύ εγκαίρως έλαβε αποφάσεις και ξεδίπλωσε πολιτικές όπως το ευρωπαϊκό σύστημα  διοξειδίου του άνθρακα, το οποίο ήταν σημείο τομή. Ξέραμε εδώ και πάρα πολλά χρόνια πως από το 2013 και μετά θα δημοπρατούντο όλα τα δικαιώματα για το σύνολο των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα. Η κατάσταση που βιώνουμε λοιπόν σήμερα ως διαδικασία απολιγνιτοποίησης είναι η κατάληξη μιας μακράς πορείας. Τόσα χρόνια λοιπόν όλα τα κόμματα, όλες οι κυβερνήσεις πειραματίστηκαν με τη Δυτική Μακεδονία σε ένα κρεσέντο λαϊκισμού. Βάζαμε το κεφάλι μέσα στην άμμο μέχρι που το πρόβλημα έσκασε. Και έσκασε με πολύ άσχημο τροπο.
 
Ένα άλλο ορόσημο ήταν το 2015 με τη συμφωνία του Παρισιού. Δυστυχώς δεν ακούσαμε ούτε εκείνο το καμπανάκι. Ήδη το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προχωράει σε αναθεώρηση του στόχου για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα για το 2030 από το 40% στο 55%. Αντιλαμβάνεστε πως αυτό δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερη πίεση στα ορυκτά καύσιμα και είναι λάθος της κυβέρνησης που χρησιμοποιεί ως μεταβατικό καύσιμο ένα άλλο ορυκτό καύσιμο, το ορυκτό αέριο», δήλωσε, προτείνοντας η δημόσια συζήτηση να στραφεί στην εκμετάλλευση της ευκαιρίας για την δημιουργία ενός νέου βιώσιμου μοντέλου για την περιοχή.

Ο τέως πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ, Μανώλης Παναγιωτάκης, δεν εξεπλάγη που «πήραμε πολύ λιγότερα κονδύλια σε σχέση με την Πολωνία από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης. Εμείς σπεύσαμε να δηλώσουμε πως θα κλείσουμε κάποιες λιγνιτικές μονάδες το 2023 και κάποιες το 2028. Χωρίς να συνεννοηθούμε με την ΕΕ αν ήταν διατεθειμένη να χρηματοδοτήσει ένα τέτοιο πρόωρο κλείσιμο. Ούτε οι Πολωνοί έκαναν κάτι τέτοιο ούτε οι Γερμανοί. Με δεδομένη τη λιγνιτική τους παραγωγή πήγαν και διαπραγματεύτηκαν στις Βρυξέλλες. Στην ουσία εμείς βάλαμε το κάρο μπροστά από το άλογο».

Για τον κ. Παναγιωτάκη, οι στόχοι για την κλιματική ουδετερότητα είναι αδιαπραγμάτευτοι. Ωστόσο τοποθετήθηκε εναντίον της βίαιης απολιγνιτοποίησης. «Είμαι υπέρ της σταδιακής απολιγνιτοποίησης, που σημαίνει σταδιακά υποκατάσταση του λιγνίτη όχι από το φυσικό αέριο αλλά από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει συναρτήσει της τεχνολογίας της αποθήκευσης. Να υπάρξει δηλαδή αποθήκευση με προσιτές τιμές, γιατί σήμερα οι συγκεκριμένες τιμές είναι απαγορευτικές». Επίσης, πρότεινε την συνέχιση της λιγνιτικής παραγωγής από σύγχρονες μονάδες, κατά τη μεταβατική περίοδο, με σκοπό την εξοικονόμηση πόρων, που θα μπορούσαν να απαλύνουν τις επιπτώσεις στην περιοχή και να συντηρήσουν θέσεις εργασίας.

Ο πολιτικός τόνος και τα πολιτικά συμπεράσματα δόθηκαν στην συζήτηση από τους ευρωβουλευτές της Νέας Δημοκρατίας, Γιώργο Κύρτσο, και του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, Στέλιο Κούλογλου.

Ο Γιώργος Κύρτσος διαπίστωσε πρόβλημα κυρίως αναπτυξιακό, και όχι άμεσα κοινωνικό. Συμφώνησε, δε, με την πρόταση του κ. Παναγιωτάκη, «εφόσον βγαίνουν οι αριθμοί. Είναι λογικό να μην να σπάσουμε το ρεκόρ ταχύτητας στην απολιγνιτοποίηση από τη στιγμή μάλιστα που ξέρουμε πως δεν είμαστε πολύ γρήγοροι σε όλα τα άλλα. Η μεγάλη επιτυχία θα είναι να έρθουν μεγάλες επενδύσεις μακροπρόθεσμες με λογικά κίνητρα.
 
Η συνολική εικόνα που έχω για την απολιγνιτοποίηση στην Δυτική Μακεδονία και την Αρκαδία είναι ότι οι εναλλακτικές επενδύσεις δεν έχουν αποκτήσει ακόμη την κλίμακα και την ποιότητα που θα βάλει τις περιοχές αυτές σε μια δυναμική ανάπτυξης, φιλικής προς το περιβάλλον αυτή τη φορά». 

Ο ευρωβουλευτής εξήγησε ότι είναι απαραίτητες οι οικονομίες κλίμακας, και ότι ο τρόπος με τον οποίο αυτές προσεγγίζονται σήμερα δεν είναι αρκετός, όπως για παράδειγμα συμβαίνει με τον τομέα της ηλεκτροκίνησης. «Χωρίς μεγάλες κινήσεις, τα πράγματα θα είναι δύσκολα για την περιοχή», προσέθεσε.

Απέρριψε, ωστόσο, τον χαρακτηρισμό ως λάθος της επιλογής του φυσικού αερίου: «Το υγροποιημένο φυσικό αέριο είναι και μια απάντηση στην Ρώσο-τουρκική συνεργασία, και αποτελεί ενίσχυση των σχέσεων με τις ΗΠΑ, γιατί εάν κάποιος πρόκειται να συγκρατήσει τον Ερντογάν, οι Αμερικάνοι θα είναι αυτοί. Δεν θα είναι οι φίλοι μας οι Γερμανοί ή οι φίλοι μας οι Ισπανοί, που εξοπλίζουν και οι δυο τον Ερντογάν με μανία», τόνισε.

Από την πλευρά του ο Στέλιος Κούλογλου ανέδειξε ως ιδιαίτερα προβληματικό το γεγονός ότι -αντίθετα με άλλες χώρες, όπως η Γερμανία, η Τσεχία και η Βουλγαρία- εδώ δεν μετρήθηκαν αρκετά οι κοινωνικές επιπτώσεις, που θα υπήρχαν από τη βίαιη απολιγνιτοποίηση.

«Στη Δυτική Μακεδονία περίπου το 50% του ΑΕΠ προέρχεται από την εξόρυξη του λιγνίτη και τις συναφείς δραστηριότητες της ΔΕΗ. Έχουμε δηλαδή πάρα πολλά επαγγέλματα που εξαρτώνται από αυτή. Δεν αρκεί λοιπόν απλά η εξασφάλιση μόνο των εργαζομένων στη ΔΕΗ μέσω της σύνταξης ή του ταμείου ανεργίας, καθώς μια σειρά από παράλληλες οικονομικές δραστηριότητες θα πεθάνουν τελείως. Κι αυτό θα οδηγήσει σε μια μεγάλη κοινωνική έρημο. Όταν μιλάμε για έναν κύκλο εργασιών 1,7 δισ ευρώ στην περιοχή και η Ελλάδα θα πάρει 1,2 δισ, όπως ήταν ο αρχικός σχεδιασμός, για 5 χρόνια (μέχρι το 2027), αντιλαμβάνεστε πως δε φτάνει για να αναπληρώσει την τεράστια ζημιά».

Διαπιστώνοντας πως οι πόλεις της Δυτικής Μακεδονίας, όπου το κλίμα είναι ψυχρό, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την τηλεθέρμανση των εργοστασίων της ΔΕΗ, ο Στ. Κούλογλου δήλωσε πως «σε αυτό το ζήτημα δεν υπάρχει εναλλακτικό σχέδιο. Θα αναγκαστούν να καταφύγουν σε άλλα μέσα, όπως ξύλα ή πετρέλαιο. Άρα το σχέδιο αυτό της κυβέρνησης δεν έχει στην πραγματικότητα ούτε οικολογικό περιεχόμενο. Έχω αρχίσει να αντιλαμβάνομαι πως -ανεξάρτητα από τις αρχικές κυβερνητικές προθέσεις- εδώ στην πραγματικότητα βρισκόμαστε στη μέση ενός πολύ μεγάλου κοινωνικού πειράματος, όπου μια ολόκληρη περιοχή θα καταστραφεί χωρίς να υπάρχουν στον ορίζοντα οι οποιεσδήποτε εναλλακτικές λύσεις».

Ο ευρωβουλευτής εξήγησε πως η αίσθηση αυτή τεκμηριώνεται από μια σειρά γεγονότων: Πρώτον, το γεγονός ότι η κυβέρνηση ανακοίνωσε το κλείσιμο των μονάδων, ενώ άλλοι που διαπραγματεύτηκαν πήραν χρήματα. Δεύτερον, ότι πριν από λίγο καιρό προκηρύχθηκαν 205 θέσεις τακτικών καθηγητών για τα πανεπιστήμια της χώρας εκτός από το πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Τρίτον ότι η Κοζάνη μπήκε σε lockdown με βάση λάθος στοιχεία.
 
«Κάνω έκκληση τόσο στις τοπικές αρχές όσο και στην κυβέρνηση να επανεξετάσουν την όλη κατάσταση μέσα από έναν νέο παράγοντα, αυτού της πανδημίας, η οποία έχει προκαλέσει πολύ μεγάλη ζημιά στην οικονομική δραστηριότητας όλης της χώρας. Η Δυτική Μακεδονία και η Μεγαλόπολη θα έχουν να υποστούν ένα τριπλό σοκ: το σοκ της κρίσης και της χρεοκοπίας του 2009-2010, το σοκ των σοβαρών επιπτώσεων της πανδημίας και το τρίτο, το σοκ της απολιγνιτοποίησης», είπε συμπληρώνοντας πως «είναι λάθος να πιστεύει κανείς ότι η κυβέρνηση με τη βοήθεια των δικών της τοπικών αρχών θα φτιάξει ένα αξιοκρατικό πρόγραμμα επενδύσεων για την ανάπτυξη της περιοχής. Η κυβέρνηση θα δώσει τα όποια χρήματα έρθουν στους δικούς της, όπως έχει κάνει μέχρι τώρα, και η Δυτική Μακεδονία θα γίνει ένα μεγάλο σκόιλ ελικίκου».

Στην εκδήλωση παρενέβη και ο περιφερειακός σύμβουλος Δ. Μακεδονίας, Στέφανος Πράσσος, κάνοντας λόγο για «αμερικανική γεωπολιτική σκοπιμότητα πίσω από το σχέδιο απολιγνιτοποίησης για να χτυπήσουν το ρωσικό υγροποιημένο φυσικό αέριο». Την συζήτηση συντόνισε ο δημοσιογράφος, Παναγιώτης Τσαρτσιανίδης, από το kozani.tv.