Εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια, ιστορικοί, επιστήμονες, θεολόγοι, αγιογράφοι και απλοί χριστιανοί ανά τον κόσμο αναζητούν απαντήσεις στο ερώτημα αν υπήρξε ο Ιησούς και ποια ήταν η πραγματική μορφή του.

Το σίγουρο είναι ότι ο Ιησούς φέρνει στο νου μας έναν μειλίχιο άνδρα με μακριά ανοιχτόχρωμα μαλλιά και γαλάζια μάτια. Θα μπορούσε όμως να ήταν αυτό το πρόσωπο του Ιησού;

Υπήρξε πραγματικά ο Ιησούς;

Τα ντοκουμέντα λένε πως μάλλον έχουμε να κάνουμε με πραγματική ύπαρξη, άσχετα από τη θεολογική διάσταση που της έχει δοθεί, καθώς μόλις μερικές δεκαετίες από την εποχή που πιστεύεται ότι έζησε ο Ιησούς, υπάρχουν γραπτές αναφορές σε αυτόν, τόσο από Εβραίους, όσο και από Ρωμαίους ιστορικούς, αλλά και από δεκάδες χριστιανικά κείμενα.

Τα πρώτα χριστιανικά γραπτά που αναφέρονται στο πρόσωπο του Ιησού είναι οι επιστολές του Αποστόλου Παύλου, που χρονολογούνται περίπου 25 χρόνια μετά το θάνατό του, ενώ οι επόμενες και λεπτομερείς βιογραφικές αναφορές σε αυτόν γίνονται στην Καινή Διαθήκη, 40 περίπου χρόνια μετά το θάνατό του. Πρόκειται για κείμενα που γράφτηκαν πολύ κοντά στην περίοδο που φέρεται να έζησε και οι κοινωνικο-πολιτικές αναφορές που περιέχουν κάνουν τους ιστορικούς να πιστεύουν ότι αποτελούν έγκυρες καταγραφές. Στη συνέχεια ο Ιησούς περιγράφεται από τον Ιουδαίο ιστορικό Φλάβιο Ιωσήφ, το 93 μ.Χ., ενώ ακολουθούν αναφορές στα έργα των Ρωμαίων πολιτικών Πλίνιου και Τάκιτου. Μάλιστα, από τον Τάκιτο μαθαίνουμε για τη σταύρωση του Ιησού κατά την εποχή που ο Πόντιος Πιλάτος ήταν ο Ρωμαίος διοικητής στην περιοχή της Ιουδαίας και ο Τιβέριος ήταν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας, γεγονότα που ταιριάζουν απόλυτα με όσα αναφέρονται στα Ευαγγέλια.

Είναι ο Ρόμπερτ Πάουελ ο Ιησούς;

Μένει λοιπόν να απαντηθεί το ερώτημα πώς έμοιαζε ο Ιησούς. Η αλήθεια είναι ότι στη Βίβλο δεν υπάρχει καμία φυσιογνωμική περιγραφή του, ούτε σώζεται καμία αναπαράσταση από εκείνα τα χρόνια που να τον απεικονίζει.

Σύμφωνα με την χριστιανική παράδοση, η πρώτη απεικόνιση του Χριστού ανάγεται στον ίδιο. Ο μύθος λέει ότι όταν ο βασιλιάς της Μεσοποταμίας Άβγαρος, που έπασχε από μια ανίατη ασθένεια, έστειλε επιστολή με κάποιον Ανανία, αρχειοφύλακά του και ζωγράφο προσκαλώντας τον Ιησού να μεταβεί στη Μεσοποταμία και να τον θεραπεύσει, εκείνος, πήρε ένα μαντίλι και σκούπισε τον ιδρώτα του προσώπου του. Τότε το πρόσωπο του Χριστού αποτυπώθηκε στο μαντίλι, το οποίο έστειλε στον Άβγαρο για να τον θεραπεύσει. Αυτή λέγεται πως είναι η πρώτη αχειροποίητος εικόνα του Χριστού η οποία επιγράφεται ως το Άγιο Μανδήλιο.

Οι πρώτες απεικονίσεις του Χριστού στην αγιογραφία είναι πιο κοντά στο προφίλ που πλέον πιστεύουμε ότι πρέπει να είχε ο Ιησούς. Στους πρώτους αιώνες μετά το σημείο μηδέν ο Ιησούς απεικονίζεται σε τοιχογραφίες που σώζονται σε κατακόμβες στη Ρώμη μελαμψός και με τραχιά χαρακτηριστικά.

Από τον 3ο μ.Χ. αιώνα και μετά όμως τα χαρακτηριστικά του αμβλύνονται. Κατά τη διάρκεια της βυζαντινής αυτοκρατορίας η μορφή του Ιησού αποτυπώνεται με αυστηρά μοτίβα και χρώματα, σχεδόν σαν μια μορφή ασκητική. Είναι η εποχή που ο πνευματικός κόσμος επικρατεί του φυσικού κι αυτό συμβαίνει και με τον τρόπο που απεικονίζεται ο Ιησούς. Ο Ιησούς απεικονίζεται απόκοσμος με μια μορφή που δύσκολα κάποιος θα συναντούσε στον πραγματικό κόσμο.

Ύστερα έρχεται η Αναγέννηση για να αλλάξει ριζικά την εικόνα του υιού του Θεού, ακολουθώντας την τάση της τέχνης που γέννησε η εποχή. Τότε ο Ιησούς αποκτά μακριά ξανθά σπαστά μαλλιά, γαλάζια μάτια κι αρμονικά χαρακτηριστικά. Όπως όλες οι μορφές έτσι κι αυτή του Ιησού εξιδανικεύεται, αναπαριστώντας τα πρότυπα ομορφιάς, αλλά και την γενικότερη άνθιση της εποχής.

Στον 20ο πια αιώνα οι καλλιτέχνες αρχίζουν να συνδυάζουν ιστορικά και κοινωνικά στοιχεία για να αποτυπώσουν τη μορφή του Χριστού. Το 1935 ο Αριάλ Ατζεμιάν φτιάχνει ένα πορτρέτο του Ιησού αποκρυπτογραφώντας τη μορφή που έχει αφήσει τα ίχνη της στην Ιερά Σινδόνη του Τορίνου, που κατά πολλούς είναι το σάβανο με το οποίο καλύφθηκε το νεκρό σώμα του Ναζωραίου, θεμελιώνοντας σε μεγάλο βαθμό την εικόνα που έχουμε σήμερα για τον Ιησού. Την ίδια χρονιά ο Γουόλνερ Σάλμαν, φτιάχνοντας το πορτρέτο με τίτλο «Το Πρόσωπο του Ιησού», μιλάει στις καρδιές των Αμερικανών αφού βλέπουν σε αυτό κάτι από εκείνους. Πρόκειται για την εικόνα του Χριστού που έχει αναπαραχθεί όσο καμία άλλη, με έρευνες που έχουν γίνει σε πιστούς να συμπεραίνουν ότι πολλοί την ταυτίζουν με φωτογραφία.

Θα ακολουθήσουν πρωτοποριακές απεικονίσεις ανάλογα με τα καιρούς ρεύματα τέχνης που ανέβαιναν και κατέβαιναν, ενώ ο Ιησούς αρχίζει πια να απεικονίζεται και μαύρος αλλά ακόμη και Κινέζος.

Και στη συνέχεια έρχεται ο Φράνκο Τζεφιρέλι, που επιλέγει τον ηθοποιό Ρόμπερτ Πάουελ να ενσαρκώσει τον Θεάνθρωπο στη σειρά του «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ». Πρόκειται για την όψη που έχει στοιχειώσει τους απανταχού χριστιανούς, καθώς κατά κάποιον περίεργο τρόπο τα μεγάλα γαλάζια μάτια του και οι χαλαρές καστανόξανθες μπλούκλες του ήταν η εικόνα που όλοι είχαν για αυτόν πριν την δουν στο πρόσωπο ενός ανθρώπου. Ο ίδιος δήλωσε άλλωστε για τον ρόλο – σταθμό της καριέρας του: «Κάποια στιγμή κοιτάζοντας στον καθρέφτη, αναγνώρισα στο είδωλό μου τον Ιησού. Μου φάνηκε ότι είδα την εικόνα που έχει ο καθένας από εμάς γι΄αυτόν, όταν προσπαθούμε να τον φανταστούμε. Την εικόνα που έχω συγκρατήσει από παιδί». 

Το πραγματικό πρόσωπο του Ιησού

Η φαντασία μας όμως απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Αυτό απέδειξε μια ομάδα επιστημόνων με επικεφαλής τον εικονογράφο Δόκτωρα Ρίτσαρντ Νιβ.

Χρησιμοποιώντας πρωτοποριακές ιατροδικαστικές μεθόδους και έχοντας ως βάση τρία κρανία που ανακαλύφθηκαν στο παρελθόν από Ισραηλινούς επιστήμονες, τα οποία ανήκαν σε μέλη της σημιτικής φυλής που έζησαν την ίδια εποχή με τον Ιησού, ο Νιβ και η ομάδα του δημιούργησαν ένα πορτραίτο του Ιησού που δεν μοιάζει στο παραμικρό σχεδόν με αυτό που έχουμε στο μυαλό μας.

Ο άνδρας που σχεδίασε φέρει τα τυπικά χαρακτηριστικά ενός Ιουδαίου που ζούσε στη Μέση Ανατολή, στην περιοχή της Γαλιλαίας, στο βόρειο Ισραήλ, την ίδια εποχή με τον Ιησού. Έχει πλατύ πρόσωπο, σκούρα μάτια, πυκνό μούσι, κοντά σγουρά μαλλιά, ενώ και το δέρμα του είναι αρκετά σκούρο.

Αν και ο δρ Νιβ υπογράμμισε ότι το πορτρέτο δεν απεικονίζει τον Ιησού, αλλά έναν «τυπικό» άνδρα που έζησε στη συγκεκριμένη περιοχή, την ίδια εποχή με εκείνον, πολλοί πιστεύουν ότι το συγκεκριμένο πορτρέτο βρίσκεται πολύ πιο κοντά στην αλήθεια, από τις μέχρι σήμερα απεικονίσεις του Θεανθρώπου.

To πρόσωπο με την εξωκοσμική ομορφιά όμως που έχει κυριαρχήσει να ταυτίζεται με τον Ιησού κυριάρχησε και θα συνεχίσει να κυριαρχεί. Γιατί στα αλήθεια η Δύση δύσκολα θα θελήσει να λατρέψει έναν Μεσσία από την Ανατολή…