Είναι γνωστά ως «fix rooms». Κάποιοι τα χαρακτηρίζουν ως τους επίσημους «χώρους θανάτου», είναι όμως στα αλήθεια εγκαταστάσεις που δίνουν ζωή. Οι Χώροι Εποπτευόμενης Χρήσης Ναρκωτικών είναι μια πραγματικότητα εδώ και 30 χρόνια στην Ευρώπη κι έχουν σώσει από βέβαιο θάνατο χιλιάδες χρήστες ναρκωτικών. Σύντομα θα γίνουν πραγματικότητα και στην Ελλάδα.

Τη δημιουργία Χώρων Εποπτευόμενης Χρήσης από εγκεκριμένους οργανισμούς και φορείς για την υλοποίηση δράσεων κατά των ναρκωτικών, προβλέπει το πολυνομοσχέδιο του υπουργείου Υγείας που συζητείται στην αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή. Το νομοσχέδιο προβλέπει ότι στους χώρους αυτούς θα παρέχονται υπηρεσίες για την ασφαλέστερη χρήση ναρκωτικών ουσιών και τη μείωση της βλάβης και των αρνητικών επιπτώσεων που συνδέονται με τη χρήση ουσιών.

Τι είναι τα «fix rooms» ή όπως επίσημα ονομάζονται τα «Supervised Drug Consumption Rooms» και γιατί είναι είναι σημαντικά στον αγώνα για την καταπολέμηση των ναρκωτικών, εξηγεί στο tvxs.gr ο πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ, Ευάγγελος Καφετζόπουλος.

«Πρόκειται για μία προοδευτική ρύθμιση που στόχο έχει να οδηγήσει τα άτομα που κάνουν χρήση στον δρόμο σε χώρους που ελέγχεται η χρήση. Πώς θα γίνεται αυτό; Σε αυτούς τους χώρους θα υπάρχουν επαγγελματίες Υγείας που θα εξασφαλίζουν την ασφαλή χρήση με καθαρά υλικά, που θα προλαβαίνουν τυχόν υπερδοδολογίες αλλά και τη μετάδοση ασθενειών και που θα καλύπτουν ιατρικές και ψυχιατρικές ανάγκες αυτών των ανθρώπων», λέει ο κ. Καφετζόπουλος.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά ο αριθμός χρηστών υψηλού κινδύνου στη χώρα μας το 2016 ήταν 17.067, με τον πρόεδρο του ΟΚΑΝΑ να εκτιμά ότι ο αριθμός αυτός έχει μειωθεί σήμερα στους 16.000 περίπου. «Κατά τα χρόνια της κρίσης συνέβη το παράδοξο να μειωθεί η χρήση ναρκωτικών ουσιών στην Ελλάδα, τόσο στον ενήλικο πληθυσμό όσο και στους μαθητές, το οποίο μας ξάφνιασε γιατί σε όλες τις χώρες που έχουν περάσει από κάποια αντίστοιχη οικονομική ή κοινωνική κρίση είχαμε αύξηση. Έχουμε όμως ένα παράλληλο φαινόμενο ότι ενώ έχουμε μικρότερο αριθμό ατόμων που εμπλέκονται με τη χρήση σκληρών ναρκωτικών, ηρωίνης κυρίως, υπάρχει μεγαλύτερη εξαθλίωση με αποτέλεσμα μία στροφή προς την ενέσιμη χρήση, που είναι πιο φθηνή», σημειώνει ο κ. Καφετζόπουλος.

«Άμεσο αποτέλεσμα της ενέσιμης χρήσης είναι η έξαρση της μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών λόγω της επαναχρησιμοποίησης συρίγγων», εξηγεί ο κ. Καφετζόπουλος και σημειώνει ότι κατά τη διάρκεια των χρόνων της κρίσης αυξήθηκαν ιδιαίτερα τα κρούσματα HIV στον πληθυσμό των χρηστών. «Πρόκειται για μια υγειονομική βόμβα», λέει χαρακτηριστικά. Σημειώνει επίσης πως η ενέσιμη χρήση οδηγεί συχνά και σε υπερδοσολογία, που με τη σειρά της οδηγεί στον θάνατο. «Σε αυτά τα ζητήματα καλούνται να δώσουν λύσεις οι Χώροι Ελεγχόμενης Χρήσης», λέει.

Το πρωτο μέλημα

Από την άλλη, κάποιοι άλλοι λένε πως το κράτος αντί να ενισχύσει την πρόληψη και να αναπτύξει οργανωμένες και λειτουργικές δομές απεξάρτησης, ιδρύει «δωμάτια θανάτου». Πόσο μακριά είναι οι Χώροι Ελεγχόμενης Χρήσης από την απεξάρτηση; «Ο δρόμος για την απεξάρτηση είναι μακρύς», λέει στο tvxs.gr ο Ευάγγελος Καφετζόπουλος. «Αλλά για να απεξαρτηθεί κάποιος πρέπει πρώτα από όλα να μείνει ζωντανός», σημειώνει χαρακτηριστικά. «Σκοπός λοιπόν αυτών των χώρων είναι να κρατηθούν αυτοί οι άνθρωποι ζωντανοί και όσο το δυνατόν με καλύτερη υγεία. Από εκεί και πέρα θα γίνεται προσπάθεια να έρθουν σε επαφή με προγράμματα θεραπείας και κοινωνικής επανένταξης».

Πείθεις, όμως, εύκολα έναν άνθρωπο που βρίσκεται στο δρόμο και μάλιστα σε κατάσταση εξαθλίωσης να έρθει σε μια τέτοια δομή; «Η εμπειρία λέει πως ναι», απαντά ο κ. Καφετζόπουλος. «Αυτό που δεν μπορούμε να ξέρουμε είναι το πόσοι είναι αυτοί που θα έρθουν. Αλλά δεν έχει σημασία το πόσοι θα είναι αυτοί. Σημασία έχει ότι υπάρχουν άνθρωποι που θα ανταποκριθούν. Στόχος μας είναι όσο το δυνατόν περισσότεροι», υπογραμμίζει.

Η δεύτερη προσπάθεια

Όπως προσθέτει πριν από 20 χρόνια μιλούσαμε για πιθανόν πάνω από 30.000 χρήστες υψηλού κινδύνου. «Αυτό που είναι ιδιαίτερα σημαντικό κι ενθαρρυντικό είναι ότι από τους σημερινούς 16.000 χρήστες, έχουμε σε θεραπεία στον ΟΚΑΝΑ και τα υπόλοιπα θεραπευτικά προγράμματα, περίπου 12.500 χιλιάδες ανθρώπους. Έχουμε ξεπεράσει δηλαδή τον διεθνή μέσο όρο που είναι στο 50% και κοντεύουμε να αγγίξουμε το 70%, κάτι πολύ αισιόδοξο για τη χώρα μας», λέει.

Ο ΟΚΑΝΑ θα είναι από τους πρώτους οργανισμούς που θα λειτουργήσουν «fixing room» στο κέντρο της Αθήνας, με δεδομένο ότι έχει και την εμπειρία της πιλοτικής λειτουργίας του «Οδυσσέα», της πρώτης προσπάθειας που έγινε το 2013 και διήρκεσε μόλις 9 μήνες, λόγω του νομοθετικού κενού για την εκτός του ΕΣΠΑ συνέχιση του προγράμματος. Παρόλ’αυτά στη σύντομη ζωή του δέχθηκε περίπου 2.500 επισκέψεις από 330 χρήστες και παρενέβη αποτελεσματικά σε 103 περιπτώσεις υπερδοσολογίας. Δεν αποκλείεται ο πρώτος Χώρος Ελεγχόμενης Χρήσης να είναι επί της 3ης Σεπτεμβρίου και Καποδιστρίου, όπου λειτουργούσε και ο «Οδυσσέας».

Τι συμβαίνει στο εξωτερικό

Όσον αφορά τη διεθνή εμπειρία ο πρώτος χώρος ελεγχόμενης χρήσης ναρκωτικών ουσιών άνοιξε στη Βέρνη της Ελβετίας τον Ιούνιο του 1986. Περαιτέρω εγκαταστάσεις αυτού του τύπου ιδρύθηκαν τα επόμενα χρόνια στη Γερμανία, την Ολλανδία, την Ισπανία, τη Νορβηγία, το Λουξεμβού ργο και τη Γαλλία. Πιο συγκεκριμένα, μέχρι τον Απρίλιο του 2018 λειτουργούσαν 31 εγκαταστάσεις σε 25 πόλεις της Ολλανδίας, 24 σε 15 πόλεις της Γερμανίας, 5 σε 4 πόλεις στη Δανία, 13 σε 7 πόλεις στην Ισπανία, 2 σε 2 πόλεις στη Νορβηγία, 2 σε 2 πόλεις στη Γαλλία, 1 στο Λουξεμβούργο και 12 σε 8 πόλεις στην Ελβετία. Επιπλέον στην Ιρλανδία ο σχετικός νόμος για την ίδρυση τέτοιων μονάδων έχει περάσει, ενώ έχει ανακοινωθεί ότι κέντρο ελεγχόμενης χρήσης θα λειτουργήσει στη Λισσαβόνα της Πορτογαλίας. Κέντρα Ελεγχόμενης Χρήσης λειτουργούν και στην Αυστραλία και τον Καναδά.

Σύμφωνα με την αποτίμηση της λειτουργίας τους από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA) η ελεγχόμενη χρήση οδηγεί στη μείωση των θανάτων από ναρκωτικά και την αύξηση της ζήτησης για θεραπεία από χρήστες. Ενδεικτικό στοιχείο της επιτυχίας των «fixing rooms» είναι ότι στο Vesterbro της Κοπεγχάγης οι εθελοντές κατά των ναρκωτικών μάζευαν κάθε εβδομάδα από τους δρόμους τουλάχιστον 10.000 σύριγγες, αλλά μετά τη λειτουργία του Χώρου Ελεγχόμενης Χρήσης στην περιοχή ο αριθμός έπεσε κάτω από τις 1.000, μέσα σε μόλις ένα χρόνο. Αυτό σε μία περιοχή που μέχρι τότε οι χρήστες έκαναν ενέσιμα στον δρόμο μπροστά στα μάτια όλων…