Η φαντασία που λείπει από την εξουσία, αναπληρώνεται πολλές φορές από την 4η εξουσία, δηλαδή τη δημοσιογραφία. Κάπως έτσι η 21η Ιουνίου του 2010 είναι μια ημερομηνία που θα μείνει γραμμένη ανεξίτηλα  στην ιστορία των Fake News, καθώς μια πολύ μεγάλη εφημερίδα,υπέπεσε στη μεγαλύτερη γκάφα που έχει γίνει ποτέ από ελληνικό μέσο ενημέρωσης.

Ένα ρεπορτάζ – κονσέρβα

Είναι Κυριακή και το «Βήμα» κυκλοφορεί φιλοξενώντας στην ενδέκατη σελίδα του ρεπορτάζ για τη συνάντηση Καραμανλή – Ερντογάν, που έγινε μια μέρα πριν μετά τα εγκαίνια του νέου Μουσείου της Ακρόπολης. Ο δαιμόνιος δημοσιογράφος που γράφει για τη συνάντηση, μας πληροφορεί ότι «τα χαμόγελα δεν έκρυψαν την ψυχρότητα», όπως άλλωστε καταμαρτυρά και ο τίτλος του σχετικού άρθρου του. 

Το «Βήμα» γράφει στο αναλυτικό ρεπορτάζ του:

Το παγωμένο κλίμα που επικρατεί εσχάτως στις ελληνοτουρκικές σχέσεις κατεγράφη, παρά τα χαμόγελα, και κατά την εθιμοτυπική συνάντηση του πρωθυπουργού κ. Κ. Καραμανλή με τον τούρκο ομόλογό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χθες το απόγευμα στο Μέγαρο Μαξίμου. Τον κ. Ερντογάν συνόδευσαν στην Αθήνα ο νέος υπουργός Εξωτερικών κ. Νταβούτογλου και ο υπουργός Επικρατείας και επικεφαλής της ομάδας διαπραγματεύσεων με την ΕΕ Εγκεμέν Μπαγίς.

Ενδεικτικό της βεβαρημένης ατμόσφαιρας, στην οποία έχουν συμβάλει και οι πρόσφατες δηλώσεις του κ. Ερντογάν με τις οποίες συνέδεσε την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης με την εκλογή μουφτήδων και τα δικαιώματα της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη, είναι ότι δεν είχαν προγραμματιστεί επίσημες δηλώσεις των δύο ανδρών. Αν και δεν είχε καταρτιστεί συγκεκριμένη ατζέντα, η συζήτηση κάλυψε όλα τα θέματα του φακέλου «ελληνοτουρκικές σχέσεις».

Ο Πρωθυπουργός επανέφερε το ζήτημα της λαθρομετανάστευσης που έχει ανέβει πολλές θέσεις στην κυβερνητική ατζέντα. Αν και η Αθήνα δεν έλαβε στις Βρυξέλλες την υποστήριξη που ανέμενε για κοινές ευρωπαϊκές δράσεις στο Θέμα της λαθρομετανάστευσης προκειμένου να πιεστεί και η Τουρκία, ο κ. Καραμανλής επιμένει ότι η Άγκυρα πρέπει να εφαρμόσει το Πρωτόκολλο Επανεισδοχής που έχουν υπογράψει οι δύο χώρες από το 2001. Ο κ. Καραμανλής επιμένει και στην ανάγκη μείωσης της έντασης στο Αιγαίο. Η Άγκυρα δεν έχει σταματήσει τις παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου και τις παραβάσεις του FIR Αθηνών. Ηρεμία στο Αιγαίο προκρίνουν καθώς φαίνεται και οι Αμερικανοί που πολύ πρόσφατα, διά στόματος του νέου βοηθού υπουργού Εξωτερικών για ευρωπαϊκές υποθέσεις Φίλιπ Γκόρντον, χαρακτήρισαν το αρχιπέλαγος περιοχή στρατηγικής σημασίας και μίλησαν για «εκκρεμείς» διενέξεις που αν επιλύονταν Θα μείωναν το ενδεχόμενο κρίσης μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας.

Η αποκάλυψη των Fake News

Ποιό είναι όμως το πρόβλημα; Ότι η συνάντηση δεν έγινε ποτέ! Λίγο μετά το μεσημέρι του Σαββάτου ο Ερντογάν ακυρώνει την προγραμματισμένη επίσκεψή του στην Αθήνα, για λόγους υγείας, το κυριακάτικο φύλλο του «Βήματος» με το ρεπορτάζ – κονσέρβα όμως έχει ήδη τυπωθεί κι έχει φύγει για την επαρχία. Τουλάχιστον προλαβαίνει τη δεύτερη έκδοση που προορίζεται για την Αθήνα και αφαιρεί το επίμαχο άρθρο. Αυτό δεν είναι όμως αρκετό. Η αξιοπιστία της εφημερίδας έχει δεχτεί ένα ισχυρό πλήγμα.

Μετά την αποκάλυψη ότι το «Βημα» γράφει ρεπορτάζ ποιητική αδεία, ο ίδιος ο Σταύρος Ψυχάρης αναγκάζεται να ζητήσει «συγγνώμη» χαρακτηρίζοντας το περιστατικό… «μνημειώδη γκάφα».  «Δεν είναι παράδοξο να γράφεται προκαταβολικώς ένα κείμενο για τη συνάντηση ηγετών κρατών, καθώς οι ανεπίσημες αλλά έγκυρες πηγές (δηλ. άτομα του επιτελείου των ηγετών) αφήνουν να διαρρέουν προς τους διαπιστευμένους δημοσιογράφους πληροφορίες για τη συνάντηση και τις εκατέρωθεν θέσεις. Συνήθως αρκετοί δημοσιογράφοι συντάσσουν βάσει αυτών των πληροφοριών τα κείμενά τους και τα παραδίδουν προς δημοσίευση προτού λήξει η συνάντηση», λέει. Τόσο απλά…

Τι μπορεί να συμβεί αν σερβίρεις «προτηγανισμένα» ρεπορτάζ

Η περίπτωση του «Βήματος» δεν ήταν η πρώτη. Τα Fake News είναι στα αλήθεια μια πολύ παλιά και διαχρονική ιστορία.

Κάπως έτσι την πάτησε και ο ρεπόρτερ που είχε σταλεί από την εφημερίδα «Ακρόπολις» για να καλύψει τους εορτασμούς για τον Δεκαπενταύγουστο στην Τήνο το 1940, αλλά εκείνος προτίμησε να πάει εκδρομή με την αγαπημένη του.

Την «γκάφα» του διηγήθηκε ο ίδιος ο πρωταγωνιστής της αργότερα:

«Μόλις μπήκα στο γραφείο της εφημερίδας», διηγήθηκε, «μετά το ταξίδι του Σαββατοκύριακου στην Τήνο,  διαπιστώνω ότι οι συνάδελφοι με έβλεπαν σα να είχα πέσει από τον ουρανό. Το ίδιο και ο αρχισυντάκτης μου, που, αφού με χτύπησε προστατευτικά στον ώμο, μου είπε: Γράφε και δίνε μου αμέσως χειρόγραφα να φύγουν για το τυπογραφείο. Άρχισα λοιπόν να γράφω: “Με τη συνηθισμένη λαμπρότητα ετελέσθη ο πανηγυρισμός της Παναγίας στην Τήνο. Πλήθη πιστών που είχαν συρρεύσει και δε βρήκαν κατάλυμα, κατέλαβαν την προκυμαία και άλλους υπαίθριους χώρους. Κατά τη λιτάνευσιν της εικόνος, με την καθιερωμένην θρησκευτικήν τάξιν και την συμμετοχήν τιμητικού αγήματος και μουσικής μπάντας, πολλοί πιστοί παρηκολούθησαν ανυπόδητοι και γονυπετείς, εκπληρούντες το τάμα τους.Και κατ’ αυτόν το έτος, ένας κωφάλαλος ωμίλησεν, ενώ άλλοι πάσχοντες ανέμενον το θαύμα».

Ο δημοσιογράφος που μόλις είχε αρχίσει να ασκεί το επάγγελμα, είχε διηγηθεί στη συνέχεια τη στιγμή που ο αρχισυντάκτης του πήρε στα χέρια του τα χειρόγραφά του: «Τα πήρε, τα διάβασε όρθιος και ξαφνικά έχασε το χρώμα του, γούρλωσε τα μάτια και φώναξε έξαλλος: Έγιναν λοιπόν και θαύματα, βρε παλιάνθρωπε; Το θαύμα ότι απολύεσαι δεν το είδες;».
Ο νεαρός απεσταλμένος της εφημερίδας είχε δει τα «θαύματα» αλλά για τον τορπιλισμό της ‘Ελλης… ούτε λόγος! Η κατάληξη ήταν το να απολυθεί, στη συνέχεια όμως έκανε μεγάλη καριέρα στην Αμερική ως ανταποκριτής Ελληνικών εφημερίδων.

Κάποτε παίρναμέ όρκο ότι ένα γεγονός ισχύει γιατί «το έγραψε και η εφημερίδα». Αλλά στην εποχή των Fake News, δεν παίρνουμε όρκο για τίποτα…